In opdracht van de gemeente Utrecht hebben RoyalHaskoningDHV en TNO (kortweg RHD/TNO) de effecten vergeleken van de kleine en grote milieuzone voor personenwagen en bestelwagens.* De kleine milieuzone omvat alleen het centrumgebied, de grote milieuzone is het gebied dat wordt begrensd door de stadsring: ’t Goylaan, Socrateslaan, Beneluxlaan, Pijperlaan, Haydnlaan, Lessinglaan, Spinozaweg, Th a Kempisweg, Cartesiusweg, Josephlaan, Marnixlaan, Einsteindreef tot Brailledreef, Brailledreef, K. de Jongweg, Sartreweg en Waterlinieweg.
Voor beide milieuzones werden twee alternatieven berekend. Bij beide alternatieven worden dieselbestelwagens geweerd Euroklasse tm 3. In het ene alternatief worden personenwagens geweerd tm Euro 3, het andere alternatief alleen personenwagens tm Euro 2. Er werden dus vier varianten vergeleken. De variant met het grootste gezondheidseffect is uiteraard de grote milieuzone met de meest vergaande beperking: personenwagens Euroklasse tm 3 mogen niet meer in de milieuzone. De totale gezondheidswinst van deze meest effectieve variant zou 25 DALY’s zijn per jaar (in 2015). Daarna wordt dat effect elk jaar minder, omdat het wagenpark elk jaar een beetje wordt verjongd.
DALY staat voor Disability Adjusted Life Year. Anders dan de term zou doen vermoeden worden bij de berekening van het DALY’s niet alleen geteld het aantal jaren dat mensen leven met een beperking door ziekte, maar ook het aantal jaren dat mensen voortijdig overlijden. Verloren gezonde levensjaren worden omgerekend naar jaren voortijdig overlijden. Eén jaar COPD telt bijvoorbeeld voor 0,31 jaar eerder overlijden. Longkanker telt voor 0,54 jaar eerder overlijden. Een goeie vraag is nu: is het positieve effect van 25 DALY ’s (van de variant met het grootste gezondheidseffect) nu veel of weinig? Om dat te beoordelen moet je weten wat het totale verlies is aan DALY’s per jaar.
De GG&GD schreef in 2008 dat er volgens berekeningen van het RIVM 315 mensen in Utrecht per jaar voortijdig overlijden door blootstelling aan te hoge concentraties fijnstof. Mensen die door fijnstof overlijden tobben doorgaans al jaren met hun gezondheid: hart- en vaatziekten, longkanker, copd, astma. Het aantal DALY’s per jaar door fijnstofblootstelling is daarom veel hoger dan 315. Het RIVM (2005) berekende in “Trends in the environmental burden of disease in the Netherlands, 1980 – 2020″ (p.55) voor 2010 voor heel Nederland 10.000 DALY’s per miljoen, 160.000 dus. Zie het grafiekje hieronder. Reken je dat om naar Utrecht (340.000 inwoners), dan is het aantal DALY’s in Utrecht dus 3400.
Het door RHDTNO berekende effect van de meest effectieve variant milieuzone personenwagens doet het aantal DALY’s per jaar in Utrecht dus afnemen met 0,73%. Kosten voor de gemeente 13,4 miljoen. De kosten voor de automobilist die zijn auto naar de sloop moet brengen en pakweg 10.000 euro moet uitgeven voor een nieuwe heeft de gemeente niet berekend, maar die behoren natuurlijk ook mee te tellen.
Volgens de SSLU is de gezondheidswinst van milieuzone voor personenwagens nul of zelfs negatief. De gemeente heeft namelijk in het geheel geen rekening gehouden met het feit (dat voor economen vanzelfsprekend is), dat mensen die pakweg 10.000 euro uitgeven voor een nieuwe auto veel meer kilometers gaan maken. Immers, als je zoveel geld moet uitgeven, dan wil je daar ook (rij) plezier van hebben. Die 10.000 euro wil je “eruit halen”. De invoering van de milieuzone voor personenwagens leidt dus tot een toename van het aantal kilometers en doet daardoor het (marginale) effect van de milieuzone teniet. Onderzoek in München naar het effect van de invoering van de milieuzone heeft dan ook uitgewezen dat er geen gezondheidswinst viel aan te tonen.
Luchtverontreiniging laat zich maar op één manier terugdringen: het aantal gereden autokilometers in de stad terugdringen. In Utrecht worden verreweg de meeste autokilometers afgelegd door mensen van buiten Utrecht die in Utrecht werken of Utrecht om zakelijke redenen bezoeken. Daar wil dit college echter niets tegen doen. Zie de nota Utrecht, Aantrekkelijk en Bereikbaar.